Aktywna ochrona zagrożonych gatunków i siedlisk w obszarze Natura 2000 Raba z Mszanką PLH120093 i dopływach Raby

Projekt trwa od I 2022 do IV 2024 r. 

Projekt jest realizowany w porozumieniu z Państwowym Gospodarstwem Wodnym Wody Polskie w Warszawie, w imieniu którego działa Zarząd Zlewni w Krakowie oraz na podstawie decyzji z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie, Urzędu Marszałkowskiego Woj. Małopolskiego w Krakowie i zgody Polskiego Związku Wędkarskiego Okręg Nowy Sącz.

Projekt jest w założeniu kontynuacją działań podjętych w ramach projektu SPPW KIK37 Tarliska Górnej Raby realizowanego w obszarze Natura 2000 Raba z Mszanką PLH120093 w latach 2012-2017 przez Stowarzyszenie Ab Ovo. Projekt jest również kontynuacją działań edukacyjnych realizowanych w latach 2017-2020 przez naszą Fundację w rzecznych obszarach Natura 2000 pn.”Rzeki karpackie – czysta Natura 2000”, pod patronatem RDOŚ Kraków i RDOŚ Rzeszów. 

Projekt wpisuje się w realizowane przez Polskę zobowiązania dotyczące osiągnięcia dobrego stanu wód wg. Dyrektywy 2000/60/EC z 23.10.2000 r., ustanawiającej wspólne działania w polityce wodnej (RDW) oraz Dyrektywy 92/43/EWG z 21.05.1992 r. o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, tzw. Dyrektywy Siedliskowej. Zgodny z założeniami „Priorytetowych Ram Działań dla sieci Natura 2000 na Wieloletni Program Finansowy UE w latach 2014-2020”, aktualizacją Programu Wodno-Środowiskowego Kraju. Założeniem projektu jest realizacja Planu Zadań Ochrony dla obszaru Natura 2000 Raba z Mszanką PLH120093.

Cele ogólne projektu:

1) wdrażanie planu zarządzania obszarem Natura 2000 poprzez prowadzenie aktywnej ochrony zagrożonych gatunków i siedlisk. W szczegółach: 

– monitoring ochronny stanu siedlisk i gatunków będących przedmiotem ochrony w obszarze:

– 1138 brzanka Barbus carpathicus, 3220 Pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków, 3240 Zarośla wierzbowe na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (Salici-Myricarietum część – z przewagą wierzb);

– identyfikacja i poprawa stanu siedlisk i gatunków chronionych występujących w obszarze: września pobrzeżna Myricaria germanica, włosienicznik rzeczny Ranunculus fluitans), 3260 Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników, 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami Nympheion, Potamion, 6430 Ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne; 

– przeciwdziałanie fragmentacji ekosystemów i zapewnienie warunków swobodnego przepływu w kierunku tarlisk cennych gatunków ryb (m.in. brzanki).

2) Kampania zwiększająca świadomość społeczną na temat ekosystemów, ich roli oraz świadczonych przez nie usługach (w zakresie konieczności ochrony zagrożonych gatunków i siedlisk), zwiększająca wiedzę nt. obszarów Natura 2000 i nt. usług ekosystemowych świadczonych przez rzeki karpackie (na przykładzie Raby) oraz odwołująca się do zmian klimatu i ich wpływu na ekosystemy (w skali lokalnej i globalnej). 

Cele szczegółowe projektu:

Ochrona czynna 

Ochrona tras migracji ryb wędrownych poprzez udrożnienie 3 stopni wodnych na dopływach Raby (Trzebuńka i Lubieńka) oraz odtworzenie miejsc tarliskowych ryb poprzez odbudowę właściwej morfologii koryta (podniesienie dna potoku i zasilenie żwirem), celem jest też podniesienie poziomu wód gruntowych.

Migracja jest istotną częścią cyklu życia wielu gatunków ryb (m.in. rozrodu). Wiele z nich nigdy nie dociera do miejsca docelowego z powodu licznych tam na ich drodze, co prowadzi do zaniku populacji ryb wędrownych. Udrożnienie trzech stopni wodnych pozwoli na otworzenie potencjalnych tarlisk w dopływach Raby, m.in. dla brzanki – gatunku priorytetowego w obszarze Natura 2000 Raba z Mszanką.

Gatunki ryb wędrownych rozmnażają się w górnym biegu górskich rzek, w przypadku Raby wędrują do jej dopływów. Większość z nich nie jest dostępna dla ryb ze względu na zabudowę hydrotechniczną (stopnie wodne). W następstwie przeprowadzonej w poprzednim wieku regulacji dopływów Raby i niekontrolowanego poboru żwiru z koryta potoków, utraciły one morfologię sprzyjającą dla ryb do przeprowadzenia tarła. Poprzez alimentację żwiru i rumoszu skalnego do koryt udrożnione zostaną progi wodne na potoku Trzebuńka i Lubieńka oraz poprawiona będzie morfologia koryta Trzebuńki. Metoda ta stosowana była już przy renaturyzacji dopływu Raby- Krzczonówka z dobrym skutkiem. 

Wsypany do koryt potoków materiał podniesie poziom dna i wody umożliwiając migrację cennych gatunków ryb i ich rozród. Podniesiony zaś poziom wód gruntowych zasili chronione w obszarze Natura 2000 Raba z Mszanką priorytetowe siedliska i gatunki roślin (np. września pobrzeżna), chronione w obszarze.

Edukacja

Zidentyfikowane w PZO dla obszaru Natura 2000 Raba z Mszanką PLH12093 problemy środowiskowe wynikają w dużej mierze z niewiedzy mieszkańców oraz niewłaściwego gospodarowania samorządów. Są to: zanieczyszczanie rzeki ściekami i odpadami komunalnymi wyrzucanymi nad rzekę, kradzież żwiru z koryta, rozjeżdżanie rzeki pojazdami, niszczenie siedlisk roślinnych oraz powszechne przekonanie, że rzeki należy regulować i zabudowywać stopniami wodnymi, a naturalna rzeka jest niebezpieczna pod względem zagrożenia powodziowego. Uboga jest również wiedza na temat ryb i innych zwierząt zamieszkujących rzekę oraz wartości ekologicznej siedlisk roślinnych. Są to problemy powszechne pośród mieszkańców terenów nadrzecznych, które zidentyfikowaliśmy w ankiecie przeprowadzonej w ramach projektu „Rzeki karpackie – czysta Natura 2000” oraz szeroko zakrojonych spotkaniach dyskusyjnych z przedstawicielami samorządów i decydentami w 7 obszarach. Dlatego w projekcie zaplanowano: 

1. publikację broszury edukacyjnej (rozdawanej uczniom i dystrybuowanej do lokalnych urzędów gminnych i miejskich); 

2. organizację święta z okazji Światowego Dnia Migracji Ryb (festyn); 

3. przygotowanie 15 minutowej diaporamy o obszarze Natura 2000 Raba z Mszanką; 

4. przeprowadzenie 100 godzin warsztatów w szkołach podstawowych gmin obejmujących obszar Natura 2000 Raba z Mszanką i gmin, przez które przepływają dopływy zasilające Rabę; 

5. seminarium szkoleniowe z decydentami (urzędnikami, inżynierami i in. osobami podejmującymi decyzje nt. kształtowania rzek) oraz osobami zaangażowanymi w kształtowanie postaw lokalnych mieszkańców (nauczyciele, edukatorzy, wędkarze, sołtysi itp.); 

6. organizację konkursu wiedzy nt. obszaru Natura 2000 Raba z Mszanką i jej ochrony (z nagrodami) na fanpage Projektu na facebook’u; 

7. tłumaczenie na j. polski książki „Od morza do źródła” będącej poradnikiem odtwarzania szlaków migracji ryb oraz specjalistycznego poradnika o przepławkach; 

8. publikację 5 artykułów w lokalnej prasie.

Grupa docelowa beneficjentów: to przede wszystkim mieszkańcy gmin objętych projektem (uczniowie, jak i osoby dorosłe) oraz pracownicy urzędów gminnych i miejskich, Wód Polskich, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, radni, sołtysi, hydrotechnicy, nauczyciele i in. Razem ponad 20 tys. osób.

Zapraszamy do współpracy!

Za treść opracowanych materiałów odpowiada wyłącznie Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych.